Samenwonen zonder samenlevingscontract

Je gaat met je partner een nieuw avontuur aan: jullie gaan samenwonen. Leuk en spannend tegelijkertijd. Met elkaar onder één dak wonen kan uitdagingen met zich meebrengen. Dan is het wel prettig om met elkaar goede afspraken te maken. Maar hoe leg je die afspraken goed vast?  En is een samenlevingscontract dan wel de beste oplossing? Je leest het in deze blog!  

Wat is een samenlevingscontract? 

Als je gaat samenwonen met je partner, is het mogelijk om een contract met elkaar op te stellen. Maar wat is een samenlevingscontract precies? Dit is een schriftelijk document dat wordt opgesteld door mensen die graag samen willen wonen zonder gelijk te moeten trouwen of geregistreerd partnerschap te nemen. In het contract staan verschillende onderdelen van het samen zijn. Dit kan het helpen onenigheden te voorkomen en duidelijkheid te scheppen over belangrijke dingen zoals eigendommen, financiën en verantwoordelijkheden. Je kunt een samenlevingscontract op laten stellen door een notaris.  

Dit zijn de belangrijkste onderdelen die in een samenlevingscontract worden opgenomen: 

• Gezamenlijke spullen: in het contract leg je vast hoe spullen en financiële middelen worden gedeeld of verdeeld tijdens het samenwonen en wat er met deze eigendommen gebeurt als je bijvoorbeeld uit elkaar gaat.  
• Financiën: afspraken die betrekking hebben tot gezamenlijke rekeningen en/of schulden. Ook kun je afspraken maken over wie welke kosten betaalt.  
• Woning: als je samenwoont in een huis of appartement, kan in het contract staan welke afspraken er zijn gemaakt over het eigendom- of de huur van de woning.  
• Kinderen: als je kinderen hebt of een kinderwens hebt, kan er in het samenlevingscontract opgenomen worden hoe de zorg en opvoeding van de kinderen eruitziet.  
• Erfrecht: het contract kan bepalen hoe de erfenis verdeeld wordt als jij of jouw partner komt te overlijden. 
• Beëindigen van de relatie: in het contract kan ook opgenomen worden wat er gebeurt als de relatie beëindigd moet worden, inclusief de verdeling van gezamenlijke eigendommen en financiën. 
• Medisch volmacht: als je je partner medisch volmacht geeft, is hij of zij gemachtigd om te zorgen voor jouw medische wensen, maar ook om medische gegevens van jou te kunnen ontvangen. Dit kan van pas komen als er in jouw leven een moment ontstaat waarin je zelf geen beslissingen over je gezondheid kunt maken.  

In veel landen is een samenlevingscontract geen wettelijke verplichting, ook in Nederland niet. Maar in het geval van samenwonen kan het slim zijn om met elkaar duidelijke afspraken met elkaar te maken, om zo mogelijke onenigheden te voorkomen.  

Waarom samenwonen zonder samenlevingscontract? 

Je kunt ervoor kiezen om samen te wonen zonder een samenlevingscontract op te stellen. Hier kunnen verschillende redenen voor zijn: 

1. Kosten: het opstellen van een samenlevingscontract kost geld. Sommige mensen kiezen er liever voor om deze kosten niet te maken of ergens anders in te steken. De kosten voor het opstellen van een samenlevingscontract liggen gemiddeld rond de €700.   
2. Ingewikkeld: een samenlevingscontract kan lastig in elkaar zitten, vooral als je ingewikkelde financiële afspraken met elkaar wilt vastleggen. Maar bijvoorbeeld ook als er kinderen uit eerdere relaties bij betrokken zijn.  
3. Vertrouwen: als je besluit samen te gaan wonen met je partner, ga je er natuurlijk vanuit dat jullie relatie niet stuk te krijgen is. Dan is een samenlevingscontract misschien wat overbodig. In zo'n situatie ga je ervanuit dat je geen beren op de weg tegen gaat komen.  Onzekerheid over de toekomst: je kunt ook het tegenovergestelde van vertrouwen in je relatie hebben. Dan kun je twijfelen of de relatie überhaupt nog wel stand blijft houden. Tijd en energie steken in het opstellen van een contract hoeft dan niet nodig te zijn.  
4. Niet op de hoogte zijn van de mogelijkheid: sommige mensen zijn simpelweg niet op de hoogte van het bestaan van een samenlevingscontract. Vaak ga je er dan vanuit dat samenwonen zonder enige officiële afspraken de standaard is. 
5. Onderling afspraken vastleggen: je kunt er ook voor kiezen om jullie relatie niet formeel vast te leggen in een contract, maar deze afspraken onderling met elkaar te maken. Vergeet dan niet dat je zonder een officieel samenlevingscontract geen partnerpensioen mag ontvangen.  

Je kunt gerust zonder samenlevingscontract met je partner in één huis gaan wonen, dat hoeft geen probleem te zijn. Houd er wel rekening mee dat het in sommige gevallen risico's met zich mee kan brengen. Natuurlijk leef je op een roze wolk als je met elkaar gaat samenwonen, maar als de relatie dan toch verbroken moet worden terwijl er geen contract is gemaakt, kunnen er onduidelijkheden gaan ontstaan.  

Het opstellen van een samenlevingscontract kan dus helpen bij het scheppen van duidelijkheid, maar ook bij het beschermen van de belangen van zowel jouzelf als die van je partner. Zeker als je van plan bent om langdurig samen te blijven wonen. Bij twijfel kun je altijd contact opnemen met een juridisch adviseur.  

Risico's van samenwonen zonder samenlevingscontract 

Zoals al eerder genoemd is, wil je er natuurlijk niet vanuit gaan dat je relatie stuk loopt als je met elkaar besluit om samen te gaan wonen. Het is daarom geen wettelijke verplichting om een samenlevingscontract op te stellen, maar er kunnen wel risico's aan vast zitten als je dit niet doet.  

1. Je ontvangt geen partnerpensioen: samenwonen zonder samenlevingscontract betekent geen recht op partnerpensioen. Als jij of je partner plotseling komt te overlijden, krijgt de ander voor de rest van zijn of haar leven een uitkering van het pensioenfonds. Om hiervoor in aanmerking te komen moet je wel een contract hebben getekend bij de notaris. Dit is standaard in je pensioen geregeld en daarom betaal je er ook verplicht een bedrag voor. Wel betalen, maar niks ontvangen? Dat is niet helemaal eerlijk.  
2. Nergens recht op bij overlijden: zonder samenlevingscontract heb je dus geen recht op het pensioen van je partner, maar ook niet op de inboedel en jullie bankrekening. Als je dit wel regelt, kun je met elkaar afstemmen dat dit naar de weduwe/weduwnaar gaat. Maak je ook een testament op? Dan kan de volledige erfenis naar je partner gaan. 
3. Geen concrete afspraken over financiën: als je samen een huis hebt gekocht en je gaat helaas uit elkaar, is het wel fijn dat je het eigen geld dat je in het huis hebt gestopt terugkrijgt. Je kunt dit soms terug krijgen als het niet zwart op wit staat, maar het kan wel per situatie verschillen. Je ex achteraf voor de rechter slepen, daar zit je niet op te wachten. Bovendien gaat dat je veel meer geld kosten dan vooraf even langs de notaris te gaan.  
4. Van wie is wat: in een samenlevingscontract kun je benoemen welke onderdelen van de inboedel van jullie samen zijn. Soms kun je er ook voor kiezen om een lijst met uitzonderingen te maken. Ga je dan uit elkaar? Dan heb je recht om die uitzonderingen mee te nemen. Zonder samenlevingscontract kan dit soms niet helemaal eerlijk gaan.  

Juridische rechten van samenwonenden 

Als je samenwoont en niets op papier hebt staan, is je relatie officieel niet vastgelegd. Er gelden op dat moment geen wetten en plichten. Je relatie wordt pas officieel vastgelegd als jullie kiezen voor een samenlevingsvorm.  

• Fiscaal partnerschap en het krijgen van een partnerpensioen moet je zonder samenlevingscontract zelf regelen; 
• Als je samen kinderen krijgt, heeft alleen de biologische moeder automatisch het gezag; 
• Er is geen gemeenschap van goederen en er is ook niets geregeld als je uit elkaar gaat. Behalve onderhoudsplicht voor gezamenlijke kinderen; 
• Bij het overlijden van één van de partners is de andere partner geen erfgenaam. De gezamenlijke bezittingen worden gelijk verdeeld onder de partner die achterblijft en de familie van de overleden partner. 

Voor getrouwde en geregistreerde stellen is in de wet veel geregeld. De wet heeft voor samenwoners bijna niets geregeld. Wel kun je als samenwonenden zonder samenlevingscontract medehuurder worden als je bij je partner intrekt en onder de nieuwe Pensioenwet pensioenpartner worden. 

Erfrecht bij samenwonen 

Als je wilt dat jouw bezittingen bij het overlijden naar je partner gaan, moet je een testament op laten maken. In dat testament kan de notaris een verblijvingsbeding opnemen. Dit is een afspraak in een samenlevingscontract. Met een verblijvingsbeding zorg je ervoor dat alle gemeenschappelijke spullen na het overlijden van een partner automatisch naar de ander gaan. Om in aanmerking te komen voor erfrecht, is het wel belangrijk een samenlevingscontract te hebben opgesteld. Ook als je ongehuwd of zonder geregistreerd partnerschap samenwoont, erft je volgens het versterferfrecht niets van elkaar. 

Pensioen en nabestaandenpensioen 

Het nabestaandenpensioen, de uitkering die je krijgt als je partner overlijdt, is niet alleen voor de partner die achterblijft, maar ook voor eventuele kinderen die nog minderjarig zijn. Het nabestaandenpensioen geldt vanaf het moment waarop je partner is overleden, ook als de wettelijke AOW-leeftijd nog niet bereikt is.  

Er bestaan verschillende soorten nabestaandenpensioen: 

1. De Algemene nabestaandenwet (Anw): deze wet geeft nabestaanden onder voorwaarden een basisuitkering. Als inwoner van Nederland ben je hier automatisch voor verzekerd. 
2.  Aanvullend nabestaandenpensioen van de zaak: als je partner in loondienst werkt, heb je als nabestaande meestal recht op een aanvullend nabestaandenpensioen van de zaak. Dit komt bovenop de nabestaandenuitkering van de Anw. 
3. Levensverzekering: met een levensverzekering zorg je ervoor dat jouw partner extra inkomen heeft na overlijden.  

Ook voor het nabestaandenpensioen geldt: als je ongehuwd of zonder geregistreerd partnerschap samenwoont, erf je volgens het versterferfrecht niets van elkaar. 

Alternatieven voor een samenlevingscontract 

De meeste bekende alternatieven voor een samenlevingscontract blijven het huwelijk of geregistreerd partnerschap. Wat is precies het verschil tussen een samenlevingscontract en geregistreerd partnerschap? Een samenlevingscontract teken je alleen bij de notaris en geregistreerd partnerschap regel je bij een ambtenaar van de burgerlijke stand én bij de notaris. 

Trouwen en een geregistreerd partnerschap zijn vormen van samenleven die erg op elkaar lijken. Toch zitten er verschillen tussen beiden, bijvoorbeeld bij de beëindiging van de relatie.  

Tussen het huwelijk en geregistreerd partnerschap zitten drie belangrijke verschillen: 

1. Als je met elkaar trouwt, geef je elkaar het ‘ja-woord’. Dit is bij geregistreerd partnerschap niet verplicht. 
2. Geregistreerd partnerschap kan, als je geen minderjarige kinderen hebt, buiten de rechter om beëindigd worden. In tegenstelling tot het beëindigen van een huwelijk, dat altijd via de rechter loopt.  
3. Het geregistreerd partnerschap kent geen scheiding van tafel en bed, het huwelijk wel. Dit betekent dat je officieel getrouwd blijft, maar wel hetzelfde moet regelen als bij een gewone scheiding.  

Overigens wordt het huwelijk overal ter wereld goedgekeurd. Bij een geregistreerd partnerschap is dat niet altijd het geval. 

Samenwonen en verzekeringen 

Als je gaat samenwonen kan er flink wat bij komen kijken. Waaronder dus ook het kiezen van een samenlevingsvorm. Gaat je voorkeur uit naar een samenlevingscontract of geregistreerd partnerschap? Daarnaast moeten er ook verzekeringen geregeld worden. Ondanks dat het misschien niet het eerste is waar je aan denkt, is het zeker niet minder belangrijk. Het kan namelijk zo zijn dat jullie dubbel verzekerd zijn, of dat jullie juist nog een aantal verzekeringen missen. Benieuwd naar alle verzekeringen die jullie gezamenlijk kunnen afsluiten? Je leest hier alles over een verzekering bij samenwonen!